TENUNAN MUGAH/MOGAH

TENUNAN MUGAH/MOGAH


Tenunan Mugah adalah dipercayai telah dibawa daripada Cota Bato, Filipina. Penenun kain ini adalah terdiri daripada golongan bangsawan Kesultanan Sulu yang berkhidmat sebagai penenun kain bangsawan Kesultanan Sulu. Pada masa itu kain Tenunan Mugah digunakan sebagai kain sarung oleh golongan bangsawan Kesultanan Sulu di Filipina.

Pada masa kini, kain Tenunan Mugah diusahakan oleh suku kaum Irranun di Sabah. Ianya diusahakan di beberapa buah kampung di Kota Belud, satu daripadanya adalah Kampung Merabau, satu daerah yang terkenal dengan keluaran hasil tenunan seperti kain Dastar, Mugah, Baraguru, Sambitan, Ampik dan Tapak Sila. Di kampung tersebut nama-nama seperti Hajjah Ramiah Bte Abdullah, Puan Latifah Bte Abdullah, Puan Tiandoong Bte Ashim dan Puan Sabnah Bte Dullah begitu sinonim dengan penghasilan produk tenunan tradisi suku kaum itu. Penggunaan kain Tenunan Mugah telah diubahsuai mengikut peredaran masa. kini kain Tenunan Mugah digunakan sebagai pakaian pengantin suku kaum Irranun di Sabah dan ianya juga dijadikan sebagai pakaian tradisi yang digunakan untuk persembahan tarian pada masa perayaan oleh suku kaum itu.

Pada masa dahulu penghasilan kain Tenunan Mugah menggunakan bahan-bahan yang diproses sendiri. Berbeza dengan masa kini, bahan-bahan keperluan pembuatan kain Tenunan Mugah boleh diperolehi daripada kedai-kedai. Alat tenunan tradisi untuk penghasilan kain Tenunan Mugah dalam bahasa Irranun dipanggil Aulon (Back Strap). Kini penghasilan kain ini boleh dibuat dengan menggunakan alat tenun biasa.

Proses penghasilan kain Tenunan Mugah.

Bahan-bahan yang digunakan.

1. Benang kapas
2. Benang No. 8 – digunakan sebagai benang karat
3. Nasi – digunakan sebagai kanji
4. Lalang – digunakan sebagai kanji
5. Sabut kelapa – digunakan sebagai berus untuk mengkanji benang

Bahan-bahan pewarna.

Bahan pewarna yang digunakan pada masa dahulu adalah bahan tumbuhan semulajadi yang diproses untuk menghasilkan warna yang diperlukan. Berikut adalah bahan tumbuhan yang digunakan untuk penghasilan warna secara tradisional:-

Warna Hitam. Warna Kuning
Tambu Kuning Daun Tagum
Kulit Kayu Kalimbubuk Kunyit
Tanah Lumpur Garam
Kayu Sepang Kapur 
WarnaJingga ( oren ) Warna Merah
Kunyit Kayu Sepang
Kapur Daun Jirak
Limau Air (mengikut banyak benang)
Garam
Warna Hijau
Daun Lada

3. Peralatan yang digunakan untuk menghasilkan kain Tenunan Mugah

Peralatan yang digunakan untuk menghasilkan kain Tenunan Mogah dipanggil Aulon (Alat Tenun). Kek Tenunan tradisional ini terdiri daripada beberapa komponen dan beberapa alat sampingan juga digunakan semasa proses menenun.

Peralatan terdapat pada Aulon ( Alat Tenun )

1. Paguta – alat papan pasong
2. Pasiga – tempat memijak
3. Bubungen – sebagai belira kecil
4. Liliden
5. Bibitan – sebagai anak geliging
6. Saulaya – alat papan pengulung
7. Barira besar
8. Surud – acuan menempatkan gigi loseng
9. Tegganan – sebagai pesak
10. Tulak – alat torok
11. Pelting
12. Dapi – alat tali pinggang

Peralatan sampingan yang digunakan.

1. Buntelah – alat tempat mengkanji benang
2. Bekarah – alat tempat menarai benang
3. Sudan – alat anian
4. Remsah – bekas air
5. Pinggan – tempat meletak kanji

4. Proses pembuatan kain Tenunan Mogah

Berikut adalah turutan proses pembuatan kain Tenunan Moga

1. Tegenan – membahagikan benang

2. Bunserah – mengkanji benang

3. Menyikat – menyikat benang untuk elak kusut

4. Bekarah – menerai benang

5. Pagsud – menganing / mengarak benang

6. Penugit – proses menyampok

7. Palaletag – proses membentang benang loseng

8. Pamerapan – proses menenun kosong / proses menenun corak

5. Teknik pembuatan kain Tenunan Mogah

1. Menenun corak kunyit – empat urat benang satu celah gigi jentera

2. Menenun corak petak kecil (tali-tali) – tiga urat benang satu celah gigi jentera

3. Menenun corak petak besar (tanah) – dua urat benang satu celah gigi jentera

Antara reka corak dan motif yang terdapat pada kain Tenunan Mogah

1. Corak tali-tali (petak kecil)

2. Corak tanah (petak besar)

3. Corak kunyit

Penghasilan kain Tenun Mogah kini adalah terhad. Perkara ini disebabkan para pembuat kain tenunan ini tidak dapat menumpukan sepenuhnya untuk menghasilkan produk kain Tenunan Mogah disebabkan oleh faktor usia. Namun, kain Tenunan Mogah masih boleh diperolehi di daerah Kota Belud, Sabah.